Monitoring pesticida za 2018 u BiH

Prema do sada dostupnim podacima Agencije za sigurnost hrane Bosne i Hercegovine u još zvanično ne objavljenom izvještaju o sprovedenom Programu kontrole ostataka pesticida u i na hrani biljnog i životinjskog porijekla u Bosni i Hercegovini za 2018.god. (Izvještaj je u proceduri konsultacija,prije objave) u 2018.god. ukupno je 195 analizira-nih uzoraka, od toga 91 uzorak (46,6%), je sadržavalo ostatke pesticida na nivou kvan-tifikacije.

Od 20 vrsta hrane koja je obuhvaćena monitoringom u 15 vrsta hrane ( 75%) utvrđeno je prisustvo ostataka pesticida 

Broj uzoraka sa detektovanim ostacima pesticida iznad nivoa kvantifikacije u 2017. godini je iznosio 60 (31,0%) od ukupno 195 uzorkovanih. Broj uzoraka sa detektovanim ostacima iznad nivoa kvantifikacije je veći u 2018. godini nego u 2017. godini i jednim dijelom je posljedica razlike u proizvodima koji su uzorkovani u sklopu monitoringa. 

Program praćenja (monitoring) ostataka pesticida u i nahrani biljnog i životinjskog porijekla u 2018. godini je pripremila i koordinirala Agencija u saradnji sa Upravom Bosne i Hercegovine za zaštitu zdravlja bilja i Uredom za veterinarstvo Bosne i Hercegovine. 

Monitoring je proveden u saradnji sa sljedećim institucijama: 

-     Kantonalna ministarstva zadužena za poljoprivredu i javno zdravstvo,

-     Kantonalne uprave za inspekcijske poslove,

-     Lokalne uprave za inspekcijske poslove gradova i opština,

-     Inspektorat Brčko distrikta Bosne i Hercegovine.

a sve shodno Pravilniku o metodama uzorkovanja za provođenje službene kontrole ostataka pesticida u i na proizvodima biljnog i životinjskog porijekla („Službeni glasnik BiH“, broj 78/12) od 02.10.2012. godine.

Rezultati laboratorijskih analiza su pokazali da je 46 proizvoda sadržavalo ostatke aktivnih materije koje se ne nalaze na Spisku aktivnih materija dozvoljenih za upotrebu u fitofarmaceutskim sredstvima u Bosni i Hercegovini („Službeni glasnik BiH”, broj. 70/14).Detektovani ostaci aktivnih materija su (broj u zagradi označava u koliko su proizvoda detektovani): dichlorvos (1), diazinon (2), fenvalerate (8), carbendazim (5), permethrin (22), carbaryl (3), diphenylamine (1), bromopropylate (1), diflubenzuron (3).

 Tabela 1 : Proizvodi po porijeklu sa ostacima nedozvoljenih aktivnih materija

                     

 Grafik 1 : Broj proizvoda po zemljama u % koje su imale nedozvoljene aktivne materije

U sklopu Program praćenja (monitoringa) ostataka pesticida u i na proizvodima biljnog i životinjskog  porijekla u 2018. godini, ukupno je izvršeno praćenje 20 različitih proizvoda.

Prema Uredbi Komisije (EU) broj 2017/660 o koordiniranom višegodišnjem programu kontrole koji se provodi u državama Europske unije za period 2018.-2020. godine, koji je osnova za izradu programa praćenja, odabrano je ukupno 16 različitih proizvoda: stolno grožđe, banana, grejp, jabuke, kruške, dinje, patlidžan, brokula, kultivirane gljive, paprika, pšenica u zrnu, djevičansko maslinovo ulje, goveđi loj, kokošija jaja, kravlje mlijeko, prerađena hrana za dojenčad.

Pored naprijed nabrojanih uzorkovano su i četiri (šljiva, malina, kornišon, dugi krastavac) nacionalna proizvoda koji su odabrani na osnovu rezultata dosadašnjeg provođenje monitoringa ostataka pesticida u i na hrani, važnosti proizvoda sa aspekta potrošnje hrane, RASFF obavijesti.

Uzorkovanje je izvršeno u tri faze. Ukupno je uzeto 195 uzoraka i to 105 uzoraka voća, 70 uzoraka povrća i 20 uzoraka ostalih kategorija hrane (voćne kaše za djecu na bazi povrća, pšenica u zrnu/brašno pšenično i kultivisane gljive).

Od ukupno 195 uzoraka, u Federaciji BiH je uzorkovano 100 uzoraka, u Republici Srpskoj 85 uzoraka, u Brčko distriktu BiH 10 uzoraka.Uzorkovanje je izvršeno na području 33 grada/opštine: Banja Luka, Bihać, Bijeljina, Bratunac, Brčko, Breza, Bugojno, Cazin, Čapljina, Čitluk, Doboj, Goražde, Gradačac, Gradiška, Istočno Sarajevo, Laktaši, Livno, Mostar, Orašje, Prijedor, Prozor, Ravno, Sarajevo, Srebrenica, Široki Brijeg, Travnik, Trebinje, Tuzla, Ugljevik, Velika Kladuša, Visoko, Zenica i Živinice.

Od ukupno 195 uzoraka domaćeg porijekla je bilo 109 ili 56%, a uvoznih uzoraka 86 ili 44%.

Planom praćenja je izvršeno praćenje ostataka ukupno165 aktivnih materija u 157 proizvoda biljnog porijekla, 16 uzoraka životinjskog porijekala i 22 proizvoda iz kategorije prerađena hrana na bazi žitarica za dojenčad i malu djecu. 

Ukupno od 195 analiziranih uzoraka, 104 uzorka nisu sadržavali ostatke pesticida na nivou kvantifikacije, 91 uzorak (46,6%) je sadržavao ostatke pesticida u/iznad nivoa kvatifikacije.

Među aktivnim materijama koji su analizirane u biljnim proizvodima, sljedeće su kvantifikovane u više od 5% analiziranih uzoraka: boscalid (13,9%),  permethrin (11.3%),  azoxystrobin (10.9%), chlorantraniliprole (7.9%), acetamiprid (7.3%).

Vezano za hranu životinjskog porijekla (mlijeko i goveđi loj), uzorci su anlizirani na ukupno 22 aktivne materije i ostaci nisu kvantifikovani niti u jednom uzorku.

Uzimajući u obzir mjernu nesigurnost kod 14 uzoraka utvrđeni su ostaci aktivnih materija u granicama mjerne nesigurnosti.

Od ukupno 195 uzoraka koji su uzeti iz 20 vrsta hrane, uzorci iz pet (25.0%) grupa hrane nisu sadržili ostatke pesticida. Radilo se o sljedećim grupama hrane: djevičansko maslinovo ulje (10), goveđi loj (10), kokošija jaja (10), Prerađena hrana za dojenčad (10), Kravlje mlijeko (10).

Tabela 2:Kod 15 grupa hrane utvrđeni su ostaci pesticida u ili iznad nivoa kvantifikacije. 

Tabela 3:Pregled broja uzoraka i broj uzoraka sa kvantifikacijom pesticida 

Od ukupnog broja uzoraka koji su analizirani,grejp i kornišoni su u svim uzorcima imali ostatke pesticida.Samo 37 % uzoraka nije imalo prisustvo ostataka pesticida,dok je 63% uzoraka imalo prisustvo pesticida,40% uzoraka je sadržavalo više od jedne aktivne materije pesticida.